Болаларни шартнома асосида оилага тарбияга (патронат) ва оилавий болалар уйига олган оила тутинган (фостер) оила ҳисобланади. Болаларни тарбиялаш ва уларга ғамхўрлик кўрсатиш бўйича ота-она мажбуриятларини ихтиёрий равишда ўз зиммасига олган шахслар эса тутинган ота-оналар сифатида эътироф этилади. Шу ўринда ҳақли савол туғилади қандай тоифадаги болалар тутинган (фостер) оилага берилади? Қонунчиликка мувофиқ одатда етим, ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган, зўравонликдан жабр кўрганлиги сабабли оиласидан олинган ҳамда хорижда ота-онаси қарамоғидан маҳрум бўлган болалар оилага тарбияга берилади. Мазкур жараёнда  ўн ёшга тўлган болаларни фақат уларнинг розилиги билан оилага тарбияга бериш мумкинлиги қоидасига алоҳида аҳамият қаратиш жоиз. Ўзаро қариндош бўлган болалар, қоидага кўра, битта оилага берилади. Тутинган (фостер) оила жойлашган ҳудуддаги ваколатли орган боланинг қонуний вакили ҳисобланади ҳамда унинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилади. Тутинган (фостер) оилада болалар 18 ёшга тўлиши ёки умумий ўрта, ўрта махсус ва бошланғич профессионал таълим ташкилотларини битиргунига қадар тарбияланиши мумкин. Яна бир эътибор қаратишимиз лозим бўлган асосий жиҳатлардан бири оилага тарбиялаш учун кўпи билан 5 нафар бола берилади. Бунда оиладаги болаларнинг умумий сони, ўз болалари ва фарзандликка олинган ёки тутинган болалар билан биргаликда, қоидага кўра, 8 нафардан ошмаслиги керак. Болалар тутинган (фостер) оилаларга ваколатли орган билан болани олиш истагини билдирган шахслар ўртасида тузиладиган шартнома асосида берилади.

Вазирлар Маҳкамасининг 2024 йил 27 декабрдаги 893-сон қарори билан тасдиқланган Етим болалар ва ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган болаларни тутинган (фостер) оила ғамхўрлигига бериш тартиби тўғрисидаги низомга асосан муомалага лаёқатли вояга етган ҳар икки жинсдаги шахслар тутинган ота-она бўлишлари мумкин. Шунингдек, Ўзбекистон Республикасининг 30 ёшдан 65 ёшгача бўлган фуқаролари, оилавий ҳолатидан қатъи назар, тутинган ота-оналар бўлиши мумкин. Оилавий болалар уйига болаларни шартнома асосида жойлаштириш қисқа, узоқ муддатли ва ихтисослаштирилган шаклларда амалга оширилади. Қисқа муддатли жойлаштириш — ҳаёти ва соғлиғи хавф остида бўлганлиги, жумладан зўравонликдан жабр кўрганлиги сабабли оиласидан олинган етим болалар ва ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган болаларни кейинги жойлаштириш шакли белгилангунига қадар кўпи билан олти ойгача бўлган муддатда тарбиялаш. Узоқ муддатли жойлаштириш — етим ва ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган болаларни улар 18 ёшга тўлиши ёки умумий ўрта, ўрта махсус ва бошланғич профессионал таълим ташкилотларини битиргунига қадар тарбиялаш. Ихтисослаштирилган жойлаштириш — ногиронлиги бўлган етим болалар ва ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган болаларни тарбиялаш.

Болаларни оилага тарбияга олган (патронат) тутинган ота-оналарга ҳар бир тутинган боланинг парвариши ва таъминоти харажатлари учун ҳар ойда меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдорининг 1,5 баравари миқдорида, тутинган болаларга кийим-бош ва пойабзал харид қилиш учун йилда бир маротаба меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдорининг 3 баравари миқдорида маблағлар тўланади. Шунингдек, ҳар бир тутинган болани тарбиялагани (парваришлаш) учун тутинган ота-онага меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдорининг 1 баравари (ногиронлиги бўлган тутинган болалар учун 1,5 баравари) миқдорида маблағлар тўланади.

Қурбонова Мафтуна,
"Адолат" МҲАМ масъул ходими