Фуқаролик-ҳуқуқий муносабатларда қарздор ўз зиммасидаги мажбуриятни мустақил равишда бажариши шарт. Бироқ амалиётда баъзан қарздор ўз қарзини бошқа шахсга топширишни хоҳлаши ёки бунга эҳтиёж туғилиши мумкин. Бундай ҳолат Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексида аниқ тартибга солинган бўлиб, у бир нечта муҳим қоида ва чекловларга эга.

Қуйида қарзни бошқа шахсга ўтказиш тартибларини кўриб чиқамиз.

Қарзни бошқа шахсга ўтказиш фақат кредиторнинг розилиги билан амалга оширилади

Қарздор ўз зиммасидаги мажбуриятни хоҳлаган одамга ўтказиб қўя олмайди. Бунинг учун кредитордан аниқ розилик олиниши шарт. Бу қоида кредиторнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишга қаратилган, чунки қарз кимга ўтиши, унинг молиявий аҳволи ёки ишончлилиги кредитор учун катта аҳамиятга эга.

Оддий қилиб айтганда, қарздор ўрнига бошқа одам қарзни тўлайдиган бўлса, бунга кредитор рухсат бериши керак.

Янги қарздор эски қарздор билан тенг ҳуқуқларга эга бўлади

Қарзни ўз зиммасига олган шахс (янги қарздор) кредитор олдида аввалги қарздор қанчалик ҳимоя ҳуқуқларига эга бўлган бўлса, ўша даражада ҳуқуқларга эга бўлади. Кредиторнинг талабларига нисбатан аввалги қарздор қўйган барча эътирозларни қўйиши мумкин.

Кафиллик ва гаров бўйича муҳим қоида

Агар қарз бўйича:

— кафил бўлса,

— ёки учинчи шахс томонидан гаров қўйилган бўлса,

уларнинг розилигисиз қарз бошқа шахсга ўтказилган тақдирда кафиллик ёки гаров кучини йўқотади.

Демак, кафил ёки гаров берувчи янги қарздорни тан олмаса, кредитор фақат янги қарздор билан ишлайди, аммо аввалги кафиллар ёки гаров берувчилар жавобгар бўлмайди.

Мисол учун кимдир сизга кафиллик қилиб берган бўлса, сиз бошқа бировга қарзни топшираётганингизда, у кафил бўлиб қолишга мажбур эмас.

Хулоса

Қарзни бошқа шахсга ўтказиш – Қарздорнинг ўз қарзини бошқа шахсга ўтказишига фақат кредиторнинг розилиги билан йўл қўйилади.

Кредиторнинг ёзма ёки оғзаки розилиги шарт.

Янги қарздор эски қарздорнинг ҳуқуқий мавқеини тўлиқ мерос қилиб олади.

Кафил ёки гаров берувчининг розилиги бўлмаса, уларнинг жавобгарлиги автоматик равишда тугайди.

Мазкур қоидалар кредитор, қарздор ва бошқа манфаатдор шахсларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилади ҳамда мажбуриятларнинг барқарор ва шаффоф бажарилишини таъминлайди.