currencies image

12 927,17 UZS

36,74

usd

currencies image

14 717,58 UZS

3,29

eur

currencies image

155,73 UZS

0,31

ru



АсосийЯнгиликларНогиронлиги бўлган болалар инклюзив таълимга қандай жалб этилади? 8 саволга жавоб

Ногиронлиги бўлган болалар инклюзив таълимга қандай жалб этилади? 8 саволга жавоб

Ҳуқуқ

calendar

23.01.2025

eye

391

Ногиронлиги бўлган болалар инклюзив таълимга қандай жалб этилади? 8 саволга жавоб

Мамлакатимизда “Ногиронлиги бўлган шахсларнинг ҳуқуқлари тўғрисида”ги қонун қабул қилингандан кейин ногиронлиги бўлган болаларнинг тўсиқсиз таълим олишини таъминлаш учун бир қатор тизимли чора-тадбирлар амалга ошириляпти. Масалан, инклюзив таълим тушунчаси қонунлар ва қонуности ҳужжатларига расман киритилди.

1. Инклюзив таълим нима?

Инклюзив таълим – барча учун тенг имкониятлар таъминланган ҳолда бериладиган таълим. Яъни, алоҳида таълим эҳтиёжлари ва индивидуал имкониятларнинг хилма-хиллигини ҳисобга олиб, таълим олувчиларга тенг имкониятларни яратишга қаратилган ўқув жараёнидир.

2. Инклюзив таълим кимлар учун?

Жисмоний, ақлий, сенсор (сезги) ёки руҳий нуқсонлари бор бўлган болалар (шахслар) учун таълим ташкилотларида инклюзив таълим ташкил этилади. Уни ташкил этиш тартиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланади.

3. Коррекцион ва инклюзив синф тушунчаларининг фарқи нима?

Таълим жараёнини ташкил этишда коррексион ва инклюзив синф тушунчалари қўлланилади. Ушбу тушунчаларнинг фарқи қуйидагича:

Бошланғич таянч коррекцион синфда бир хил ташхисли 8-10 нафаргача бўлган болалар ўқитилиб, уларга махсус дефектолог-педагог дарс беради. Мисол учун эшитишида нуқсони бор бир хил ташхисли болалар коррекцион синф сифатида шакллантирилади. Уларга махсус педагог-дефектолог дарс ўтади.. Бу коррекцион синф бўлади.

Инклюзив синфларда ташхиси бир-бирига яқин ногиронлиги бор болаларнинг ногиронлиги бўлмаган ўқувчилар билан бирга таълим олиши назарда тутилади. Бу ерда зарурий шарт, синфдаги ногиронлиги бор болаларнинг умумий сони 3 нафардан ошмаслиги керак.

Маълумот ўрнида, 2023-2024 ўқув йилида синов тариқасида республикамизнинг 415 та умумтаълим мактабларида инклюзив ва бошланғич коррекцион синфлар ташкил этилган. Умумий ҳисобда 736 та махсус эҳтиёжли ўқувчиларга инклюзив шаклда ўқув жараёнларига қатнашишлари учун имкониятлар яратилган.

4. Инклюзив таълимга кимлар жалб этилади?

Маълумки, барча тоифадаги ногиронлиги бўлган шахсларни инклюзив таълим жараёнларига жалб этиб бўлмайди. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2021 йил 12 октябрдаги 638-сон қарорига кўра, инклюзив таълим жараёнларига қуйидагилар жалб қилиниши мумкин:

• эшитишида нуқсони бўлган ёки заиф эшитувчи болалар;

• заиф кўрувчи болалар;

• нутқий ривожланиши ёшига тўғри келмайдиган болалар;

• нутқида оғир нуқсони бўлган болалар;

• таянч-ҳаракат тизимида нуқсони бўлган болалар;

• аутизми бўлган болалар

Ногиронлиги бўлган болаларни инклюзив таълимга жалб этиш тартиби 2020 йил 13 октябрдаги ПҚ-4860-сон қарорга кўра қабул қилинган низомнинг 4-бобида белгиланган. Унга кўра, инклюзив таълимга жалб этилаётган ногиронлиги бўлган бола 9 ёшдан бошланғич таянч коррекцион синфга чиқиши мумкин бўлади.

5. Инклюзив таълим синфида нечта ўқувчи таълим ола олади?

Қоидага кўра, инклюзив таълим синфида ўқувчиларнинг умумий сони 30 нафардан ошмаслиги шарт. Шу билан бирга, битта инклюзив синф таркибида ташхиси бир хил ёки бир-бирига яқин ногиронлиги бўлган болаларнинг 3 нафари таълим олиши мумкин. Яъни, битта инклюзив синфда ногиронлиги бўлган болаларнинг умумий сони 3 нафардан ошиб кетиши мумкин эмас.

6. Ушбу синфларга жалб қилиш кимлар томонидан амалга оширилади?

Ногиронлиги бўлган болаларни бошланғич таянч коррекцион ёки инклюзив синфларга қабул қилиш ва уларни бу синфлар рўйхатидан чиқариш мактабгача ва мактаб таълимининг ҳудудий бошқармалари ҳузурида ташкил этилган психологик, тиббий-педагогик комиссия хулосасига кўра амалга оширилади. Бу ўринда ота-оналар ёки улар ўрнини босувчи шахсларнинг розилик хати олиниши талаб этилади. Психологик, тиббий-педагогик комиссия хулосасига кўра, ногиронлиги бўлган бола бошланғич коррекцион синфга, инклюзив синфга, махсус мактаб-интернат ёки уй таълимига йўналтирилади.

7. Болаларни инклюзив таълимга жалб этиш тартиби қандай?

Ногиронлиги бўлган болани инклюзив таълим учун мослашган мактабга жойлаштиришда психологик, тиббий-педагогик комиссиянинг тиббий хулосаси талаб этилади.  Ушбу хулоса олингандан кейин ота-она томонидан инклюзив таълим жорий этилган мактаб директори номига ариза асосида мурожаат қилинади.

8. Мактаб директорига қуйидаги ҳужжатлар тақдим этилади:

• тиббий хулоса;

• ногиронлиги бор боланинг мактабгача бўлган даврда таълим олганлиги ҳамда хулқ-атвори ҳақидаги маълумотнома;

•  ногиронлиги бўлган болага якка тартибда ёрдам бериш борасида амалга оширилган чора тадбирлар рўйхати;

•  ногиронлиги бўлган боланинг яшаш ҳудудидаги бош шифокор томонидан тасдиқланган амбулатор картасидан кўчирма.

Ушбу ҳужжатлар йиғма шаклда мактаб директорига тақдим этилгандан кейин ногиронлиги бўлган бола мактаб директори буйруғига асосан инклюзив тартибда таълим олиш учун ўқув жараёнларига жалб этилади.

Хулоса сифатида айтиш мумкинки, ҳар қандай инсон тўсиқсиз муҳитда таълим олиш ҳуқуқига эгадир. Ногиронлиги бўлган болалар мисолида бу жараён юқорида таҳлил қилинганидек, инклюзив таълим орқали амалга оширилади.

Бекжон Исмаилов,
"Адолат" МҲАМ ходими

Улашиш:

Бошқалар

1-апрел 2025, 09:31
1 493

2025 йил 1 апрелдан айрим йўналишларда фаолият юритувчи хўжалик субъектларга берилган эксклюзив ҳуқуқлари бекор қилинади

“ЎзИнжиниринг” лойиҳа институтининг инвестиция лойиҳаларининг лойиҳаолди ва лойиҳа ҳужжатларини ишлаб чиқиш бўйича эксклюзив ҳуқуқлар бекор қилинди.


3-апрел 2025, 11:04
1 295

Жамоавий меҳнат низоларини медиатор иштирокида ҳал этиш тартиби қандай?

Медиатор жамоавий меҳнат низосининг тарафларидан ушбу низога тааллуқли зарур ҳужжатлар ва маълумотларни сўрашга ҳамда олишга ҳақлидир.


9-апрел 2025, 11:26
1 206

Ҳар бир ҳудудда реновация жамғармалари ташкил этилади

Президент Шавкат Мирзиёев 9 апрель куни шаҳарсозлик реновациясининг ҳуқуқий асосларини белгилаш бўйича таклифлар тақдимоти билан танишди.


3-апрел 2025, 05:24
963

Кимошди савдосини ташкил этиш ва уни ўтказиш тартиби қандай?

Аукционлар ва танловлар очиқ ва ёпиқ бўлиши мумкин. Очиқ аукционда ва очиқ танловда хоҳлаган шахс қатнашиши мумкин.