Маълумки, сўнгги йилларда мамлакатимизда тадбиркорлик субъектларини ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш, шу жумладан корпоратив муносабатларни янада такомиллаштириш борасида бир қатор ишлар амалга оширилди. Шу билан бирга, таҳлиллар натижаси масъулияти чекланган жамиятлар ва уларнинг иштирокчилари ўртасидаги муносабатларни янада такомиллаштиришни тақазо қилмоқда.

Хусусан, амалдаги қонунчиликда жамият иштирокчиларининг корпоратив шартномалар тузиш ҳуқуқи, жамиятнинг филиал ва ваколатхоналарини очиш тартиби, жамият иштирокчиларининг ўртасидаги низоли вазиятни муқобил усулларидан (медиация ёки ҳакамлик судидан) фойдаланган ҳолда ҳал этишга оид қоидалар, муддатли жамият фаолиятини тугатишда кредиторлар билан ҳисоб китобларнинг аниқ тартиби ҳамда жамият фаолиятини суд тартибида чеклашга доир нормалар белгиланмаган.

Шу сабабли, Адлия вазирлиги томонидан янги таҳрирдаги “Масъулияти чекланган жамиятлар тўғрисида”ги Қонун лойиҳаси ишлаб чиқилди. Мазкур Қонун лойиҳаси 69 та моддадан иборат бўлиб, 4 та Қонун ҳужжатига ўзгартириш ва қўшимчалар киритилмоқда, шунингдек, 2001 йил 6 декабрь куни қабул қилинган “Масъулияти чекланган жамиятлар тўғрисида”ги Қонуни тўлиқ ҳамда 23 та қонун ҳужжатларидаги айрим нормалар ўз кучини йўқотган деб топилмоқда.

Қонун лойиҳасини ишлаб чиқишда, Германия халқаро ҳамкорлик ташкилоти (GIZ) мутахассисларининг, тегишли идораларнинг (Олий суд, Давлат активларини бошқариш агентлиги, Истиқболли лойиҳалар миллий агентлиги, Савдо-саноат палатаси, Тошкент давлат юридик университети ва бошқалар) ҳамда жамоатчиликнинг таклифлари ўрганиб чиқилди.

Бундан ташқари, хорижий мамлакатларнинг илғор тажрибаси, шу жумладан, Германия Федератив Республикаси, Буюк Британия, Россия Федерацияси, Қозоғистон ва Қирғизистон Республикалари ҳамда МДҲга аъзо бўлган бошқа давлатларнинг қонунчилиги ва амалиёти ўрганилди.

Қонун лойиҳаси билан қуйидаги асосий жиҳатлар белгиланмоқда:

1) жамият нафақат лицензия, балки бошқа рухсат этувчи ҳужжатлар ва хабардор қилиш тартибида фаолият турлари билан шуғулланиши мумкинлиги белгиланмоқда;

2) жамиятларнинг филиали ва ваколатхоналарини, шўъба ва қарам хўжаликларини очиш тартиблари алоҳида модда сифатида белгиланмоқда;

3) жамият иштирокчиларига ўз корпоратив ҳуқуқларини амалга ошириш тўғрисида корпоратив шартномалар тузиш ҳуқуқи берилмоқда;

4) жамият иштирокчиларига ўзига оид маълумотлар (ўзининг жойлашган ери (почта манзили), телефон рақами, электрон почта манзили) ўзгарганлиги ҳақида жамиятни хабардор қилиш мажбурияти юклатилмоқда;

5) ўз ҳиссасини тўла қўшмаган иштирокчилар, агар ушбу ҳаракатлар жамиятнинг фаолият кўрсатишига имкон бермаётган ёки уни жиддий тарзда қийинлаштиришига олиб келса, жамиятнинг ижро этувчи органининг аризаси асосида суд тартибида иштирокчилар сафидан чиқарилиши мумкинлиги белгиланмоқда;

6) жамиятнинг ихтиёрига кўра, жамият иштирокчилари устав фондининг (устав капиталининг) ҳисоби шартнома асосида Қимматли қоғозлар марказий депозитарийси томонидан юритилиши мумкинлиги назарда тутилмоқда;

7) жамият иштирокчиларининг улушлари билан боғлиқ низолар суд томонидан кўриб чиқилаётганда жамият устав фондига ўзгартиришлар киритиш суд тартибида чекланиши мумкинлиги белгиланмоқда;

8) жамият иштирокчиларининг умумий йиғилиши баённомаси расмийлаштирилгандан сўнг беш иш куни ичида йиғилиш котиби томонидан жамият иштирокчиларининг умумий йиғилиши баённомаси нусхасини барча иштирокчиларга почта алоқаси ёки электрон почта орқали юбориши шартлиги белгиланмоқда;

9) Жамият кузатув кенгашининг ваколатлари ҳамда кенгаши аъзоларини сайлаш тартиби белгиланмоқда;

10) Жамиятнинг яккабошчилик асосидаги ижро этувчи органи ва уларнинг мажбуриятлари аниқлаштирилмоқда;

11) Жамиятнинг миноритар иштирокчилари қўмитаси ташкил этилишига оид қоидалар таклиф этилмоқда;

12) Жамиятнинг аффилланган шахслари ҳамда аффилланган шахслари билан битимлар тузишга оид қоидалар алоҳида боб сифатида белгиланмоқда.

Ўйлаймизки, қонун лойиҳасининг қабул қилиниши жамият иштирокчилари ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларининг кафолатларини янада мустаҳкамлашга, улушларнинг алдов ва (ёки) фирибгарлик йўли билан ўзлаштирилишига йўл қўймаслигини таъминлашга ҳуқуқий асос бўлиб хизмат қилади.

Шунингдек, жамият мулки химоя қилиниши ва иштирокчилар ҳуқуқларининг тўлақонли таъминланиши, мулкдорлар синфининг янада ўсиши ва ривожланишига, хусусан инвестиция муҳитини ривожланишига, фаол хорижий инвесторларни мамлакатимизга кириб келишига замин яратади.

 

Илхомжон Абдусатторов,
Тошкент давлат юридик университети
Ҳуқуқий ташаббуслар бўлими бошлиғи