Конституция ҳар қандай замонавий давлатнинг пойдевори ҳисобланади. У давлатнинг асосий қонуни сифатида жамият ҳаётининг барча соҳаларига таъсир кўрсатади. Конституция нафақат давлат тузилиши ва бошқарув тизимини белгилайди, балки фуқароларнинг асосий ҳуқуқ ва эркинликларини кафолатлайди, жамиятнинг ижтимоий-сиёсий ҳаётини тартибга солади.

Таъкидлаш жоизки, Конституция давлатнинг асосий қонуни сифатида бир қатор муҳим вазифаларни бажаради. У мамлакатдаги барча қонунлар ва ҳуқуқий ҳужжатлар учун асос бўлиб хизмат қилади, ҳуқуқий тизимнинг энг юқори поғонасида туради. Конституция фуқароларнинг асосий ҳуқуқ ва эркинликларини мустаҳкамлайди ва кафолатлайди, бу орқали инсон ҳуқуқларининг олий қадрият сифатида тан олинишини таъминлайди.

Бундан ташқари, Конституция давлат бошқарув шаклини, давлат органларининг тузилиши ва ваколатларини аниқлайди. Бу давлат ҳокимиятининг тақсимланиши ва мувозанатини таъминлайди. Конституция жамиятнинг турли қатламлари ўртасидаги ижтимоий шартнома вазифасини бажаради, жамиятнинг умумий қадриятлари ва мақсадларини ифодалайди. Шу билан бирга, у сиёсий тизимнинг асосий қоидаларини белгилайди, бу эса сиёсий барқарорликни таъминлашга ёрдам беради.

Таъкидлаш керакки, янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Конституцияси 2023 йил 30 апрель куни ўтказилган Ўзбекистон Республикаси референдумида умумхалқ овоз бериш орқали қабул қилиниб, 1 майдан кучга кирди. У 6 бўлим, 27 боб ва 155 та моддадан иборат.

Конституция жамият ҳаётида муҳим рол ўйнайди. У ҳуқуқий давлат қуришнинг асосий шарти ҳисобланади, давлат ҳокимиятини чеклайди ва фуқароларнинг ҳуқуқларини кафолатлайди. Конституция жамиятнинг турли қатламлари манфаатларини мувозанатлаштиради, бу эса ижтимоий барқарорликни таъминлайди.

Шу билан бирга, Конституция миллий бирликнинг рамзи сифатида хизмат қилади, чунки у жамиятнинг умумий қадриятлари ва мақсадларини ифодалайди. У мамлакатнинг узоқ муддатли ривожланиш йўналишини белгилайди ва халқаро майдондаги позициясини шакллантиради.

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 13-моддаси давлатнинг демократик моҳиятини акс эттиради. Ушбу модда қуйидагича:

“Ўзбекистон Республикасида демократия умуминсоний принципларга асосланади, уларга кўра инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати ва бошқа дахлсиз ҳуқуқлари олий қадрият ҳисобланади.

Демократик ҳуқуқ ва эркинликлар Конституция ва қонунлар билан ҳимоя қилинади.“

Бу модда Ўзбекистон Конституциясининг инсон ҳуқуқлари ва эркинликларига бўлган юқори эътиборини кўрсатади.

Моддада инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни ва қадр-қиммати олий қадрият сифатида белгиланган. Бу эса давлат сиёсатининг марказида инсон манфаатлари туришини англатади. Шунингдек, модда демократик ҳуқуқ ва эркинликлар Конституция ва қонунлар билан ҳимоя қилинишини кафолатлайди, бу эса фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари нафақат эълон қилинганлигини, балки амалда ҳам ҳимоя қилинишини таъминлайди.

Айтиш керакки, 13-модда Конституциянинг бошқа моддалари учун ҳам асос бўлиб хизмат қилади. У Конституциянинг кейинги бобларида батафсил ёритилган фуқароларнинг аниқ ҳуқуқ ва эркинликлари, давлат органларининг ваколатлари ва мажбуриятлари учун умумий принципларни белгилайди.

Конституция — бу шунчаки ҳуқуқий ҳужжат эмас, балки давлат ва жамият ҳаётининг барча соҳаларига таъсир кўрсатувчи муҳим ижтимоий-сиёсий институтдир. У давлатнинг ҳуқуқий тизимини шакллантиради, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилади, давлат органларининг фаолиятини тартибга солади ва жамиятнинг барқарор ривожланишини таъминлайди.

Конституциянинг аҳамияти унинг жамият ҳаётидаги кўп қиррали ролида намоён бўлади. У ҳуқуқий давлатчиликнинг пойдевори, ижтимоий барқарорликнинг кафолати ва миллий бирликнинг рамзи сифатида хизмат қилади. Шу билан бирга, Конституция жамиятнинг ривожланиш йўналишини белгилайди ва халқаро муносабатларда мамлакатнинг позициясини шакллантиради.

Конституцияни ўрганиш, унинг моҳиятини англаш ва унга риоя қилиш ҳар бир фуқаронинг, айниқса келажак авлоднинг муҳим вазифасидир. Чунки Конституция — бу нафақат давлатнинг, балки ҳар бир фуқаронинг ҳам ҳуқуқ ва мажбуриятларини белгиловчи асосий ҳужжатдир. У фуқароларга ўз ҳуқуқларини билиш ва ҳимоя қилиш, шунингдек, жамият олдидаги мажбуриятларини англаш имконини беради.

Хулоса қилиб айтганда, Конституция — бу давлат ва жамият ҳаётининг пойдевори, демократия ва қонун устуворлигининг кафолати, инсон ҳуқуқлари ва эркинликларининг ҳимоячисидир. У жамиятнинг ривожланиш йўналишини белгилайди, ижтимоий барқарорликни таъминлайди ва миллий бирликни мустаҳкамлайди. Конституцияни чуқур ўрганиш ва унга риоя қилиш орқали биз ҳуқуқий давлат ва фуқаролик жамияти қуриш йўлида олға босамиз.

Лолахон Каримова

Адлия вазирлиги масъул ходими