Ҳамма меҳнати учун муносиб ҳақ олишни истайди. Меҳнатга ҳақ тўлаш тартиби, қоидалари қандай? Масалан, ойлик кечикса жавобгарлик борми? Иш ҳақи натура шаклида берилиши мумкинми? Ўртача ойлик қандай ҳисоблаб чиқилади? Hudud24.uz меҳнатга ҳақ тўлашнинг қонуний асослари ҳақида маълумот беради.
- Қисқартирилган иш вақтида ишлаганда ҳақ тўлиқ тўланадими?
Қисқартирилган иш вақти шароитларида ишлаётган ходимларнинг иш ҳақи нормал иш вақти учун белгиланган тўлиқ ҳажмда тўланади.
Бунда бир асосий қоиадага аҳамият бериш керак: ўқув йили давомида ўқишдан бўш вақтида ишлайдиган ўн саккиз ёшга тўлмаган шахсларнинг меҳнатига ҳақ тўлаш ишлаб берилган вақтга мос равишда ёки ишлаб чиқарган маҳсулотига қараб амалга ошириладиган ҳолларда иш ҳақи тўлиқ таўланмайди.
- Бир неча лавозимда ишлаганда ёки иш ҳажми кўпайганда қўшимча ҳақ тўланадими?
Бундай ҳоллларда хусусий ташкилот ходимлари учун — бир лавозимда ҳақиқатда бажарилган ишга тўғри келадиган иш ҳақи миқдорида;
бюджет ташкилотлари ходимлари учун — бир неча лавозимда ишлаганлик учун маошининг эллик фоизидан кўп бўлмаган миқдорда ҳақ тўланади.
Вақтинча йўқ бўлган ходимнинг мажбуриятларини бажариш вазифаси унинг лавозимдаги ўринбосари зиммасига асосий ишдан озод этилмаган ҳолда юклатилганда қўшимча тўлов амалга оширилмайди.
- Ишдан ташқари вақтда ишлаганда қанча иш ҳақи тўлаш керак?
Иш вақтидан ташқари иш учун камида икки ҳисса миқдорида ҳақ тўланади.
Жамоа шартномасида, касаба уюшмаси қўмитаси билан келишувга кўра ташкилот раҳбари (иш берувчи) томонидан қабул қилинган ички ҳужжатда, меҳнат шартномасида иш вақтидан ташқари иш учун қўшимча тўловларнинг юқорироқ миқдорлари назарда тутилиши мумкин.
- Ойлик кечикса жавобгарлик борми?
Ташкилот раҳбари (иш берувчи) иш ҳақини тўлаш кечиктирилганлиги учун ходим олдида моддий жавобгар бўлади.
Ташкилот раҳбари (иш берувчи) иш ҳақини, таътил тўловларини, меҳнат шартномаси бекор қилингандаги тўловларни ва (ёки) ходимга тўланиши лозим бўлган бошқа тўловларни тўлаш муддатини бузган тақдирда, уларни тўлов муддатидан кейинги кундан бошлаб то ҳақиқатда ҳисоб-китоб қилинган кунни ўз ичига олган муддатгача ҳар бир кечиктирилган кун учун қонунчиликда назарда тутилган фоизлар (пулли компенсация) билан бирга тўлаши шарт бўлади.
- Ходим ишдан бўшаганида у билан ҳисоб-китоб қилиш муддатлари қандай бўлади?
Меҳнат шартномаси бекор қилинганда иш берувчидан ходимга берилиши керак бўлган барча суммаларни тўлаш ходим билан тузилган меҳнат шартномаси бекор қилинган куни амалга оширилади. Агар ходим меҳнат шартномаси бекор қилинган куни ишламаган бўлса, тегишли суммалар ушбу ходим томонидан ҳисоб-китоб қилиш тўғрисидаги талаб тақдим этилганидан кейин уч кундан кечиктирмай тўланиши керак.
- Ходим ишдан бўшаганидан кейин мукофот пули олишга ҳақлими?
Ташкилотларда ички ҳужжатларда назарда тутилган ҳолларда ходим, агар у ҳатто мукофот тўланаётган пайтда ишдан бўшаган бўлса ҳам, бир йилдаги иш якунларига кўра мукофот олиш ҳуқуқига эга бўлиши мумкин.
- Ходим вафот этган кунга қадар олинмаган иш ҳақи кимларга берилади?
Ходим вафот этган кунга қадар олинмаган иш ҳақи унинг оила аъзоларига ёки ходим вафот этган кунда марҳумнинг қарамоғида бўлган шахсга берилади. Иш ҳақи иш берувчига тегишли ариза, ходимнинг вафот этганлиги тўғрисидаги гувоҳноманинг кўчирма нусхаси берилган ҳамда унинг асл нусхаси тақдим этилган кундан эътиборан етти кундан кечиктирмай тўланади.
- Иш ҳақи натура (моддий) шаклида берилиши мумкинми?
Меҳнатга натура шаклида ҳақ тўлаш тақиқланади, бироқ Ҳукумат қарорида истисно бўладиган ҳолатлар назарда тутилиши мумкин.
- Ўртача иш ҳақи қандай ҳисоблаб чиқилади?
Барча ҳоллар учун ўртача иш ҳақи у ҳисобланадиган ойдан олдинги ўн икки ойни ташкил этувчи ҳисоб-китоб даври ёхуд агар ходим ўн икки ойдан кам ишлаган бўлса, амалда ишланган давр учун ходимга ҳисобланган иш ҳақидан келиб чиққан ҳолда белгиланади. Бунда тегишли ойнинг 1-кунидан 30 (31)-кунига қадар (февралда — 28 (29)-кунга қадар) бўлган давр охирги кунни ҳам қўшганда календарь ой деб ҳисобланади.
- Тўлиқсиз иш вақтида меҳнатга ҳақ тўлаш қандай бўлади?
Тўлиқсиз иш вақтида (тўлиқсиз иш куни, тўлиқсиз иш ҳафтаси, тўлиқсиз иш кунининг ва тўлиқсиз иш ҳафтасининг қўшилиши) ишлайдиган ходимларнинг меҳнатига ҳақ тўлаш ишлаб берилган вақтига мос равишда ёки ҳақиқатда ишлаб чиқарган маҳсулотига қараб амалга оширилади.
Турғун Азимов,
ҳуқуқшунос
